Körpələrdə ilk qidalanma zamanı alerjinin qarşısını necə almaq olar?

Körpəlik dövrü, uşağın immun sisteminin formalaşdığı ən həssas mərhələdir. Bu dövrdə qidalanma yalnız böyümə və inkişaf üçün deyil, həm də gələcəkdə allergiya riskini müəyyən edən mühüm faktordur.

Son illərdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, körpələrin allergen qidalarla düzgün və vaxtında tanış edilməsi, gələcəkdə qida alerjisi riskini azalda bilər.

Bu yazıda, valideynlər üçün körpələrdə ilk qidalanma zamanı alerjinin qarşısını almağa kömək edəcək elmi əsaslı və praktik məsləhətləri təqdim edəcəyik.

1. Körpəlikdə Alerjinin Mənşəyi

Körpələrdə alerji, immun sisteminin bəzi zülalları təhlükəli kimi tanıması nəticəsində yaranır. Ən çox görülən allergenlər bunlardır:

• Süd və süd məhsulları

• Yumurta

• Fındıq və qoz kimi quru meyvələr

• Buğda və gluten tərkibli məhsullar

• Balıq və dəniz məhsulları

• Soya

İlk aylarda körpənin immun sistemi hələ tam formalaşmadığı üçün bu qidalar bəzən bədən tərəfindən səhv tanına bilər. Lakin düzgün yanaşma ilə bu reaksiyaların qarşısını almaq mümkündür.

2. Ana Südünün Rolu

Ana südü, körpənin immun sistemini gücləndirən ən mühüm qidadır. Ana südündə antikorlar və immun faktorlar körpəni həm infeksiyalardan, həm də allergiyalardan qoruyur.

2.1. Yalnız ana südü ilə qidalanma

Dünya Səhiyyə Təşkilatı (DST) körpələrin ilk 6 ay ərzində yalnız ana südü ilə qidalanmasını tövsiyə edir.
Bu, həm bağırsaq florasının sağlam formalaşmasını təmin edir, həm də allergen maddələrə qarşı bədənin dözümlülüyünü artırır.

2.2. Ana qidalanmasının təsiri

Ana südünün tərkibi, ananın qidalanmasından birbaşa təsirlənir.
Əgər ana çox miqdarda allergen tərkibli qidalar (məsələn, fındıq, dəniz məhsulları) qəbul edirsə, bu maddələrin izləri süd vasitəsilə körpəyə keçə bilər. Buna görə riskli ailələrdə ana pəhrizini həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.

3. Əlavə Qidalanmaya Başlama Zamanı

Əlavə qidalanmaya (süni yeməklərə keçid) çox erkən və ya çox gec başlamaq allergiya riskini artıra bilər.

3.1. Ən uyğun dövr

Əlavə qidalanmaya başlamaq üçün ən ideal dövr 6 ay civarıdır.
Əgər həkim icazə verirsə, 4–6 ay arası başlanğıc da mümkündür. Bu zaman körpənin bağırsaq sistemi allergenləri tanımağa və onlara dözümlülük qazanmağa başlayır.

3.2. Erkən başlama riskləri

3 aydan əvvəl verilən əlavələr körpənin bağırsağında keçici zədələnməyə və allergenlərin sorulmasına səbəb ola bilər. Bu isə alerji ehtimalını artırır.

3.3. Gec başlama riskləri

Əgər 8–9 ayadək allergen qidalarla tanışlıq gecikərsə, bədən həmin maddələri yad kimi qəbul edə bilər və alerji riski yüksələr.

4. Qidaların Tək-Tək Tanıdılması Qaydası

Əlavə qidalanmaya keçərkən hər yeni qida bir-bir təqdim olunmalıdır.

4.1. “3 Gün Qaydası”

Yeni qida verildikdən sonra ən azı 3 gün gözləmək lazımdır.
Bu müddət ərzində körpənin dərisində səpkilər, qusma, ishal, nəfəs darlığı və ya təzyiq düşməsi kimi əlamətlər müşahidə olunarsa, həmin qida dərhal dayandırılmalıdır.

4.2. Sadə qidalarla başlamaq

Ən təhlükəsiz ilk qidalar:

• Düyü sıyığı

• Balqabaq püresi

• Kök püresi

• Armud və alma püresi

Bu qidalar allergik reaksiyaya səbəb olma ehtimalı ən az olanlardır.

4.3. Quru meyvələr və yumurta

Fındıq, qoz, yumurta ağının təqdimatı yalnız 9–12 aydan sonra və həkim nəzarətində edilməlidir.
Yumurta sarısı isə 7–8 ay civarında kiçik miqdarlarda sınana bilər.

5. Ailədə Alerji Tarixi Olan Körpələrdə Xüsusi Yanaşma

Əgər valideynlərdən biri və ya hər ikisində allergiya varsa, körpədə risk daha yüksək olur.

5.1. Yavaş və diqqətli keçid

Bu körpələrdə yeni qidalar mikro porsiyalarla təqdim edilməli və reaksiya müşahidə edilməlidir.

5.2. Allergiya testləri

Riskli körpələrdə həkim tövsiyə edərsə, bəzi hallarda dəri prick testi və ya IgE qan testi ilə potensial allergenlər müəyyən edilə bilər.

5.3. Ana qidalanması

Ana südü alan körpələrdə ananın pəhrizi də nəzarətdə olmalıdır.
Əgər uşaqda reaksiyalar varsa, ananın qidalanmasında allergen tərkibli məhsullar müvəqqəti çıxarıla bilər.

6. Əlavə Qidaların Təqdimatı üzrə Addım-Addım Bələdçi

Aşağıdakı plan körpənin immun sistemini yükləmədən, allergen riskini azaldaraq əlavə qidalanmaya keçid üçün praktik bir nümunədir:

7. Bağırsaq Sağlamlığı və Alerjinin Əlaqəsi

Son araşdırmalar göstərir ki, körpələrin bağırsaq florasının balansı immun sisteminin gücünə birbaşa təsir edir.

7.1. Probiyotiklərin əhəmiyyəti

Ana südü təbii probiyotiklərlə zəngindir. Əgər süni qidalanma tətbiq edilirsə, probiyotiklə zəngin körpə formulaları seçmək faydalıdır.

7.2. Antibiotiklərə ehtiyatla yanaşmaq

Həyatın ilk aylarında verilən antibiotiklər bağırsaq bakteriyalarını poza bilər. Bu, allergiyaya meyli artıra bilər.

8. Alerjinin Əlamətləri və İlk Yardım

Əgər körpədə yeni qidadan sonra aşağıdakı simptomlardan biri müşahidə olunursa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir:

• Dəridə qızartı və səpkilər

• Qusma və ya ishal

• Dodaq və göz ətrafında şişkinlik

• Nəfəs darlığı və ya boğazda səs

• Qızdırma və narahatlıq

Ağır hallarda anafilaktik şok ola bilər. Belə vəziyyətlərdə dərhal təcili yardım çağırılmalı və həkim nəzarəti təmin edilməlidir.

9. Ən Çox Sual Verilən Mövzular

9.1. Bal vermək olarmı?

Bir yaşına qədər körpələrə bal vermək olmaz. Balda olan botulinum sporları körpə bağırsağında toksin əmələ gətirə bilər.

9.2. Süd məhsulları nə vaxt verilə bilər?

6 aydan sonra yoğurt, 9–10 aydan sonra az miqdarda pendir verilə bilər. Amma inək südü bir yaşdan əvvəl əsas içki kimi istifadə olunmamalıdır.

9.3. Balıq və dəniz məhsulları necə təqdim olunmalıdır?

Balıq 9–10 aydan etibarən buxarda bişmiş şəkildə, kiçik porsiyalarla təqdim oluna bilər. Əgər ailədə balıq alerjisi varsa, bu qidalar həkim nəzarəti ilə verilməlidir.

10. Sağlam Qidalanma Vərdişləri Qazanmaq

Körpəlikdə düzgün qidalanma təkcə allergiyanın qarşısını almaqla qalmır, həm də sağlam yemək vərdişlərinin əsasını qoyur.

• Qidaları təbii və az duzlu təqdim edin.

• Əlavə şəkər və paketli qidalardan uzaq durun.

• Körpəyə fərqli dadlar tanıtmaqdan çəkinməyin — bu, immun dözümlülüyü artırır.

11. Nəticə

Körpələrdə allergiyanın qarşısını almaq, diqqətli planlaşdırma və mərhələli qidalanma ilə mümkündür. Əsas məqsəd — körpənin immun sistemini tədricən gücləndirmək və bədəni müxtəlif qidalara alışdırmaqdır.

Yadda saxlayın:

• Ana südü ilk 6 ay ərzində ən yaxşı qoruyucudur.

• Əlavə qidalanma 6-cı aydan başlanmalı, qidalar tək-tək təqdim olunmalıdır.

• Quru meyvələr, yumurta ağının təqdimatı yalnız bir yaşdan sonra olmalıdır.

• Qidalanma zamanı hər bir dəyişiklikdə körpənin reaksiyasını müşahidə edin.

Doğru qidalanma yanaşması ilə körpəniz sağlam, güclü və allergiyasız böyüyəcək.