Mövsümlərin dəyişməsi orqanizmin adaptasiya mexanizmini işə salan təbii bir prosesdir. Lakin bu keçid dövründə bir çox insanda immun sistem zəifləyir və nəticədə soyuqdəymə, qrip, allergiya alovlanmaları, yorğunluq və ümumi halsızlıq kimi şikayətlər artır. Temperaturun qəfil dəyişməsi, günəş işığının azalması, rütubət səviyyəsinin dəyişməsi və həyat tərzinin ritmində baş verən dəyişikliklər immun sisteminə təsir edən əsas amillərdəndir.

Bu məqalədə mövsüm dəyişikliyi dövrlərində immun sistemini güclü saxlamaq üçün ən təsirli üsullar, qidalanma məsləhətləri, həyat tərzi dəyişiklikləri və profilaktik tədbirlər ətraflı şəkildə izah ediləcək.

Mövsüm dəyişikliyində immun sistem niyə zəifləyir?

İmmun sistemin zəifləməsi adətən aşağıdakı amillərlə əlaqələndirilir:

1. Temperatur dəyişiklikləri

Soyuq və isti arasında qəfil keçidlər bədənə stress yaradır, bu da immun sisteminin müvəqqəti zəifləməsinə səbəb ola bilər.

2. Günəş işığının azalması

Günəş şüaları D vitamini istehsalında mühüm rol oynayır. D vitamini səviyyəsi azaldıqda immun hüceyrələrinin aktivliyi də zəifləyir.

3. Mövsümi viruslar

Payız və qış aylarında viruslar daha sürətli yayılır, yaz-yay mövsümündə isə allergenlər artır.

4. Əhval və stress dəyişiklikləri

Günlərin qısalması, yorğunluq və həyat ritminin dəyişməsi stres hormonlarının artmasına səbəb olur, bu da immun sistemini zəiflədir.

5. Yuxu ritminin pozulması

Mövsüm dəyişikliyi zamanı bioritmlər dəyişdiyindən yuxu keyfiyyəti pozula bilər.

Mövsüm dəyişikliyi dövründə immun sistemini güclü saxlamaq yolları

1. Balanslı və vitaminlərlə zəngin qidalanma

İmmunitetin güclü qalması üçün düzgün qidalanma əsas faktorlardandır.

İmmunu gücləndirən qidalar:

• C vitamini mənbələri: portağal, kivi, limon, brokoli

• Sinklə zəngin qidalar: qoz, badam, yumurta, dəniz məhsulları

• Antioksidantlar: giləmeyvələr, çiyələk, nar

• D vitamini mənbələri: yumurta sarısı, balıq, günəş işığı

• Probiyotiklər: qatıq, kefir, turşu

• Zəncəfil, sarımsaq, sarıkök: iltihabla mübarizədə təsirlidir

Tövsiyə:

Rəngarəng qidalanmaq – müxtəlif rəngli tərəvəz və meyvələr daha çox antioksidant deməkdir.

2. Düzgün yuxu rejimi

İmmun sistemin ən çox aktiv olduğu dönəm yuxu saatlarıdır. Gecə yuxusu pozulduqda bədənin müdafiə mexanizmi zəifləyir.

Məsləhətlər:

• Gündə 7–9 saat keyfiyyətli yuxu

• Ekran qarşısında vaxtı azaltmaq

• Yatmazdan əvvəl sakitləşdirici vərdişlər (kitab oxumaq, isti duş)

• Vaxtında yatıb-vaxtında oyanmaq

3. Fiziki aktivliyi artırmaq

Mütəmadi idman qan dövranını gücləndirir və immun hüceyrələrinin daha aktiv olmasını təmin edir.

Uyğun idman növləri:

• Gündəlik 30 dəqiqə sürətli gəzinti

• Velosiped sürmək

• Yoga və pilates

• Evdə yüngül güc məşqləri

Çox ağır idman əksinə immun sistemini zəiflədə bilər, buna görə orta səviyyəli fəaliyyət tövsiyə olunur.

4. Stressi idarə etmək

Stres hormonu olan kortizol uzun müddət yüksək qaldıqda immun sistemi zəifləyir.

Stres azaldan üsullar:

• Meditasiya

• Dərin nəfəs məşqləri

• Təbiətdə gəzmək

• Hobbilərə vaxt ayırmaq

• Sosial dəstək və yaxınlarla ünsiyyət

5. Su balansını qorumaq

Su bədənin detoks funksiyasını yerinə yetirməsinə kömək edir və immun hüceyrələrinin normal işləməsini təmin edir.

Tövsiyə:

• Gündə 6–8 stəkan su

• Bitki çayları (zəncəfil, adaçayı, nanə)

• Şəkərli içkilərdən uzaq durmaq

6. D vitamini çatışmazlığının qarşısını almaq

Mövsüm dəyişikliyi, xüsusilə payız və qış aylarında D vitamini səviyyəsi düşə bilər.

Mənbələr:

• Həftədə bir neçə dəfə günəş vannası (10–15 dəq.)

• Balıq və yumurta

• Lazım gələrsə həkim nəzarətində D vitamini əlavələri

7. Ev və iş mühitinin təmizliyi

Payız-qış mövsümündə qapalı mühitlərdə daha çox vaxt keçirdiyimiz üçün mikroblar asan yayılır.

Əsas məsləhətlər:

• Otaqları tez-tez havalandırın

• Evdə toz yığılmasının qarşısını alın

• Əlləri mütəmadi yuyun

• Telefon və kompüter ekranlarını təmizləyin

8. Mövsümə uyğun geyim

Soyuqdan və ya ani istilik dəyişikliyindən qorunmaq immun sistemini gücləndirir.

Tövsiyə:

• “Soğan üsulu” ilə geyinmək (qat-qat)

• Nəmli paltarda qalmaqdan çəkinmək

• Boyun və sinə nahiyəsini isti saxlamaq

9. Zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq

Bu faktorlar immun sistemini zəiflədir:

• Siqaret

• Spirtli içki

• Fast-food və hazır qidalar

• Az su içmək

• Gecə yuxusunun pozulması

Sağlam həyat tərzi immun sistemini ən təbii yollarla gücləndirir.

10. Profilaktik əlavələr (Həkim nəzarətində)

Bəzi vitamin və mineral əlavələri mövsüm dəyişikliyində faydalı ola bilər:

• C vitamini

• D vitamini

• Sink

• Omeqa-3 yağ turşuları

• Probiyotiklər

Lakin əlavələr yalnız həkim tövsiyəsi ilə istifadə edilməlidir.

Mövsüm dəyişikliyində uşaqlarda immun sisteminin qorunması

Uşaqlar hava dəyişikliyinə daha tez reaksiya verirlər.

Valideynlər üçün məsləhətlər:

• Balanslı qidalanma təmin edin

• Paltar seçimini havaya uyğun edin

• Uşağın kifayət qədər yatmasını təmin edin

• Təmiz hava və açıq havada oyunları təşviq edin

• Şirniyyat və paketli qidaları məhdudlaşdırın

Kimlər daha çox risk altındadır?

• Zəif immun sistemi olanlar

• Xroniki xəstəlikləri olanlar

• Yaşlılar

• Uşaqlar

• Stress altında olanlar

• Yuxu pozuntusu olanlar

• D vitamini çatışmazlığı yaşayanlar

Bu şəxslər mövsüm dəyişikliyində immun sistemini daha diqqətlə qorumağa ehtiyac duyurlar.

Nəticə

Mövsüm dəyişikliyi dövrü bədən üçün sınaq müddətidir və bu zaman immun sistem daha həssas olur. Lakin balanslı qidalanma, düzgün yuxu, stressin idarəsi, müntəzəm fiziki fəaliyyət, günəşdən faydalanmaq və sağlam həyat tərzini qorumaq immun sistemini gücləndirməyin əsas yollarıdır. Bu tədbirlər həm xəstəliklərin qarşısını alır, həm də mövsüm dəyişikliklərini daha rahat keçirməyə kömək edir.