Qış mövsümü yalnız soyuq hava və mövsümi infeksiyalarla deyil, həm də allergiya və immun zəiflik problemləri ilə müşayiət olunur. Soyuq hava, qapalı mühitlərdə daha çox vaxt keçirmək, azalan günəş işığı və D vitamini çatışmazlığı allergik xəstələr üçün vəziyyəti çətinləşdirə bilər.
Allergiyası olan insanlar üçün qış aylarında immun sistemi həm viruslara, həm də allergenlərə qarşı daha zəif müqavimət göstərə bilər. Bəs qışda immuniteti güclü saxlamaq və allergik simptomları minimuma endirmək üçün nə etmək olar?
Gəlin bunu elmi və praktik baxımdan addım-addım araşdıraq.
- 1. Qışda immun sistem niyə zəifləyir?
- 2. Qışda allergiyaların artma səbəbləri
- 3. Qışda immuniteti gücləndirməyin əsas prinsipləri
- 4. Qapalı mühitdə allergenlərlə mübarizə
- 5. Allergiya simptomlarını yüngülləşdirmək üçün qış qaydaları
- 6. Bitki mənşəli və təbii dəstək vasitələri
- 7. Qışda allergik xəstələr üçün “qızıl qaydalar”
- 8. Nəticə
1. Qışda immun sistem niyə zəifləyir?
Soyuq mövsümdə immun sistemin zəifləməsinin bir neçə əsas səbəbi var:
Günəş işığının azalması → Vitamin D çatışmazlığı
Qapalı mühitdə mikrobların sürətlə yayılması
Az hərəkətlilik və təmiz havanın çatışmazlığı
Düzgün qidalanmama
Artan stress və yuxusuzluq
Allergik xəstələr üçün bu amillər ikiqat risk yaradır: həm immun sistem zəifləyir, həm də allergik reaksiyalar daha asan aktivləşir.
2. Qışda allergiyaların artma səbəbləri
Bəzi insanlar düşünür ki, allergiyalar yalnız yazda, polen dövründə olur. Amma qışda da allergenlərlə təmas mümkündür.
Əsas qış allergenləri bunlardır:
Ev tozu gənələri – isti və rütubətli ev mühitində çoxalır.
Kif göbələkləri – qapalı, havasız yerlərdə inkişaf edir.
Heyvan tükü və tüpürcəyi – qapalı məkanlarda toplanır.
Kimyəvi təmizləyicilər və ətirlər – nəfəs yollarını qıcıqlandıra bilər.
Soyuq hava həmçinin burun selikli qişasını qurutduğu üçün allergik rinit (burun axması və tıxanıqlığı) daha da güclənir.
3. Qışda immuniteti gücləndirməyin əsas prinsipləri
a) Vitamin D balansını qoruyun
Qışda günəş işığının azalması vitamin D səviyyəsini aşağı salır.
Vitamin D immun sistemin tənzimləyicisidir və allergik reaksiyaların azalmasına kömək edir.
Balıq (somon, sardina), yumurta sarısı və süd məhsulları bu vitaminlə zəngindir.
Lazım gələrsə, həkim məsləhəti ilə D vitamini əlavəsi qəbul edilə bilər.
b) Qidalanmaya diqqət edin
Sağlam qidalanma immun sistemin bərpasının təməlidir.
Qışda aşağıdakı qidalar immunitet üçün xüsusilə faydalıdır:
C vitamini: Portağal, kivi, nar, bibər, brokkoli
Sink: Balıq, yumurta, fındıq və paxlalılar
Omega-3 yağ turşuları: Balıq, çia və kətan toxumu
Probiotiklər: Qatıq, kefir və turşu məhsulları
Təbii antioksidantlar: Yaşıl çay, zəncəfil, sarıkök, bal
Bu qidalar iltihabı azaldır, allergik reaksiyaların şiddətini yüngülləşdirir və hüceyrə səviyyəsində müdafiəni gücləndirir.
c) Yuxu rejiminə riayət edin
Yuxusuzluq immun sistemin fəaliyyətini zəiflədir.
Gecə azı 7–8 saat yatmaq vacibdir.
Yuxu zamanı bədən bərpa proseslərini aktivləşdirir və immun hüceyrələrin fəaliyyəti artır.
Gecə yatmazdan əvvəl telefon və kompüter istifadəsini minimuma endirin.
d) Fiziki aktiv qalın
Soyuq havada çoxları hərəkətsiz olur, amma bu immun sistem üçün mənfi təsir yaradır.
Gün ərzində azı 30 dəqiqə yüngül gəzinti və ya idman etmək, qan dövranını və hüceyrə oksigenasiyasını yaxşılaşdırır.
Açıq havada hərəkət etmək eyni zamanda stressi azaldır.
e) Stresi idarə edin
Stress hormonları (xüsusilə kortizol) immun sistemin balansını pozur və allergik reaksiyaları artırır.
Nəfəs məşqləri, meditasiya, yoga və təbiət gəzintiləri sinir sistemini sakitləşdirir.
Pozitiv düşüncə və emosional rahatlıq immuniteti təbii şəkildə gücləndirir.
f) Bağırsaq sağlamlığını qoruyun
Bağırsaqlar immun sistemin mərkəzi hesab olunur – immun hüceyrələrin 70%-i burada yerləşir.
Qışda çox antibiotik istifadəsi bağırsaq florasını pozur.
Probiotiklərlə zəngin qidalar və lifli tərəvəzlər bu tarazlığı bərpa edir.
Sağlam bağırsaq florası allergik reaksiyaların azaldılmasına kömək edir.
g) Dərinin və selikli qişaların qorunması
Soyuq hava dərini və burun qişasını qurudur. Bu, mikrobların və allergenlərin bədənə daha asan daxil olmasına şərait yaradır.
Evdə hava nəmləndirici cihaz istifadə edin.
Bol su için.
Burun spreyləri və nəmləndirici kremlərlə qoruyucu baryeri gücləndirin.
4. Qapalı mühitdə allergenlərlə mübarizə
Qış aylarında insanlar çox vaxtlarını evdə keçirdikləri üçün qapalı mühitdə allergenlərin yığılması daha çox olur.
Aşağıdakı tədbirlər allergen yükünü azalda bilər:
Evi həftədə bir neçə dəfə havalandırın.
Yataq dəstlərini hər 7 gündən bir 60°C-də yuyun.
Xalça və yumşaq oyuncaqları minimumda saxlayın.
Hava təmizləyici filtr və ya tozsoranın HEPA filtrası istifadə edin.
Evdə siqaret çəkməyin və güclü ətirli təmizləyicilərdən qaçın.
5. Allergiya simptomlarını yüngülləşdirmək üçün qış qaydaları
Burun baxımı
Quru və soyuq hava burun yollarını zədələyir.
Dəniz duzu tərkibli burun spreyləri burun selikli qişasını qoruyur.
Evdə hava nəmini 40–50% səviyyəsində saxlamaq faydalıdır.
Dəri baxımı
Gün ərzində 2 dəfə nəmləndirici krem çəkin.
Qızartı və qaşınma varsa, panthenol və ya seramid tərkibli kremlərdən istifadə edin.
Paltar seçimi
Pambıq və təbii materiallara üstünlük verin.
Yun geyimləri birbaşa dəriyə toxundurmayın.
6. Bitki mənşəli və təbii dəstək vasitələri
Qışda immuniteti gücləndirmək üçün bəzi təbii vasitələr də faydalıdır:
Zəncəfil: Antiseptik və iltihab əleyhinə təsir göstərir.
Bal və propolis: Boğaz və tənəffüs yollarını qoruyur.
Sarıkök (kurkumin): Güclü antioksidantdır və allergik reaksiyaları azaldır.
Yaşıl çay: Hüceyrə iltihabını azaldır.
⚠️ Ancaq allergiyası olan şəxslər bu məhsulları qəbul etməzdən əvvəl həkimlə məsləhətləşməlidirlər.
7. Qışda allergik xəstələr üçün “qızıl qaydalar”
Günə vitamin D və C ilə başlayın.
Kifayət qədər su için (ən azı 1.5–2 litr).
Evi mütəmadi olaraq havalandırın.
Dərini və burunu nəmləndirin.
Gecə yuxusuna diqqət edin.
Stressi minimuma endirin.
Qidalanmanı balanslı saxlayın.
Qapalı mühitdə allergenləri azaldın.
Lazım gələrsə, həkim nəzarəti ilə immun dəstək əlavələri qəbul edin.
8. Nəticə
Qış aylarında allergik xəstələr üçün immun sistemin güclü və balanslı qalması çox vacibdir.
Soyuq hava, az hərəkət, günəş çatışmazlığı və qapalı mühitlər allergik simptomları artıra bilər. Amma düzgün həyat tərzi, sağlam qidalanma, stressin idarə olunması və təbii vasitələrlə immun sistemi gücləndirmək mümkündür.
Unutmayın: sağlam immunitet – allergiyadan qorunmanın ən təsirli yoludur.
Bədəninizə qayğı göstərin, çünki qışda ən güclü qalxanınız sizin immun sisteminizdir.
