Son illərdə uşaqlarda allergiya, astma və atopik dermatit kimi xəstəliklərin görülmə tezliyi artmaqdadır. Bu vəziyyət valideynləri haqlı olaraq narahat edir: “Uşağımda allergiya yaranmasının qarşısını necə ala bilərəm?”, “Erkən tədbirlər həqiqətən təsirlidirmi?”. Tədqiqatlar göstərir ki, erkən yaşlarda tətbiq edilən bəzi addımlar allergiya inkişaf riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.

Bu məqalədə allergiya riskini azaltmaq üçün elmi əsaslara söykənən ən təsirli erkən tədbirlər geniş şəkildə izah edilir.

Allergiya riski nədən artır?

Uşaqlarda allergiyanın yaranmasına təsir edən bir çox faktor var, o cümlədən:

• Ailəvi allergiya tarixi

• Erkən yaşda dəri baryerinin zəif olması

• Ev mühitində toz, küf və tüklərə məruz qalma

• Qidalanma ilə bağlı səhvlər

• Antibiotiklərin tez-tez istifadəsi

• Çox steril (mikrobsuz) mühit

• Hava çirkliliyi

Bu riskləri bilmək onların qarşısını almaq üçün mühüm addımdır.

Uşaqlarda allergiya riskini azaldan erkən tədbirlər

1. Hamiləlik və əmizdirmə dövründə düzgün qidalanma

Hamiləlik zamanı balanslı qidalanma körpənin immun sisteminin sağlam inkişafına təkan verir.

Nələrə diqqət edilməlidir?

• Günlük meyvə-tərəvəz qəbulu

• Omega-3 mənbələri: balıq, qoz

• Duzu, şəkəri və paketli qidaları azaltmaq

• Probiotiklərlə zəngin qidalar (kefir, qatıq)

Əmizdirmə dövrü:

Ana südü 6 aya qədər körpəni qoruyan ən güclü vasitədir. Bir çox tədqiqat ana südünün:

• Allergiya riskini azaltdığını

• Bağırsaq mikroflorasını gücləndirdiyini

• Immun sistemini tarazladığını

göstərir.

2. Dərinin baryerinin qorunması (ekzema riskinin azalması)

Dəri baryeri zəif olan uşaqlarda sonradan qida və tənəffüs allergiyası inkişaf riski daha yüksəkdir.

Nə etməli?

• Körpələrdə müntəzəm olaraq qoxusuz, hipoallergen nemləndirici istifadə etmək

• SLS, spirt və ətirli vanna məhlullarından uzaq durmaq

• Çox isti su ilə yuyundurmaqdan çəkinmək

Dərinin sağlam olması allergenlərin dəridən keçməsinin qarşısını alır.

3. Əlavə qidalara düzgün zamanda başlamaq

Əvvəllər allergen qidaların gec verilməsi tövsiyə olunsa da, yeni araşdırmalar bunun əksini göstərir.

Ən doğru yanaşma:

• Əlavə qidalara 4–6 ay arasında, həkim məsləhəti ilə başlamaq

• Allergen qidaları çox gecikdirməmək

Allergen qidalar hansılardır?

• Yumurta

• Fıstıq

• Süd məhsulları

• Balıq

• Qoz, badam

• Buğda

Erkən, lakin təhlükəsiz şəkildə bu qidaların verilməsi allergiya riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.

4. Qida allergiyasının qarşısını almaq üçün doğru metodlar

Doğru:

• Allergen qidanı ilk dəfə evdə, az miqdarda təklif etmək

• Simptomları izləmək

• Tədricən porsiyanı artırmaq

Səhv:

• Qida allergiyasından qorxub bütün allergen qidaları rasiondan çıxarmaq

• Özbaşına qida məhdudiyyətləri tətbiq etmək

Bu səhvlər uşağın qidalanma balansını pozur və allergiya riskini əksinə artıra bilər.

5. Bağırsaq mikroflorasının gücləndirilməsi (probiotiklər)

Bağırsaq sağlamlığı immun sistemin əsasını təşkil edir. Probiotiklərlə zəngin qidalanma allergiya riskini azalda bilər.

Təbii probiotik mənbələri:

• Kefir

• Qatıq

• Turşu (duzsuz, ev şəraitində hazırlanmış)

• Fermentasiya olunmuş tərəvəzlər

Həkim göstərişi ilə probiotik əlavələr də istifadə edilə bilər.

6. Evdə allergen yükünü azaltmaq

Ev mühitindəki allergenlər uşaq həssas olduqda risk yarada bilər.

Nələrə diqqət etmək lazımdır?

• Toz gənələrinə qarşı döşək və yastıq qoruyucuları

• Evin tez-tez havalandırılması

• Kimyəvi ətirli təmizləyicilərdən uzaq durmaq

• Ev heyvanlarının yataq otağına buraxılmaması

• Küfün qarşısının alınması

7. Çox steril mühit yaratmamaq

Son araşdırmalar göstərir ki, “higiyen hipotezinə” görə çox təmiz və mikrobsuz mühitdə böyüyən uşaqlarda allergiya riski artır.

Balanslı hijyen necə olmalıdır?

• Uşaq çöldə təbiətlə təmasda ola bilər

• Normal çirk, qum və torpaqla oynamaq zərərli deyil

• Ancaq əllər yeməkdən əvvəl yuyulmalıdır

Mikroblarla təbii və təhlükəsiz təmas immun sistemini gücləndirir.

8. Antibiotiklərin lazımsız istifadəsindən qaçınmaq

Antibiotiklər bağırsaq mikroflorasını poza və allergiya riskini artıra bilər.

Qayda:

Antibiotik yalnız həkim göstərişi ilə istifadə edilməlidir.

9. Düzgün yuxu və fiziki aktivlik

Yaxşı yuxu və gündəlik hərəkət immun sistemin güclü olmasına kömək edir, allergiya inkişaf riskini azaldır.

Tövsiyələr:

• Körpələrdə kifayət qədər gündüz və gecə yuxusu

• Uşaqlar üçün açıq havada oyun

• Günəş işığından faydalanmaq (D vitamini üçün)

10. Qidaları səbəbsiz yerə məhdudlaşdırmamaq

Bəzi valideynlər uşağın ekzema və ya azca həssaslığını qida allergiyası ilə qarışdıraraq qidaları kəskin şəkildə məhdudlaşdırırlar. Bu yanaşma:

• Qida çatışmazlığı

• Bağırsaq mikroflorasının zəifləməsi

• Sonradan qida alerjisi riskinin artması

kimi nəticələrə səbəb ola bilər.

11. Uşağın dəri sağlamlığını izləmək

Ekzema uşaqlarda gələcək allergiyaların “ilk siqnalı” ola bilər.

Dəriyə düzgün qulluq:

• Hər gün nemləndirmək

• Yumşaq, qoxusuz məhsullar seçmək

• Sintetik geyimlərdən qaçınmaq

Dərinin sağlam qalması allergiya riskini azaldır.

12. Mütəmadi həkim nəzarəti

Allergiya riskinin yüksək olduğu hallarda mütəmadi pediatr və allergoloq kontrolu çox önəmlidir.

Nəticə

Uşaqlarda allergiya riskini azaltmaq üçün erkən tədbirlər həm sadə, həm də təsirlidir. Dərinin qorunması, düzgün əlavə qida başlanması, balanslı mikroblarla təmas, probiotiklərlə zəngin qidalanma və ev mühitinin sağlam saxlanması immun sisteminin düzgün inkişafına kömək edir. Bu tədbirlər yalnız allergiyanın qarşısını almağa deyil, həm də uşağın ümumi sağlam böyüməsinə mühüm töhfə verir.