İt və pişiklərlə yanaşı quşlar da ev heyvanları kimi tez-tez seçilən mühüm bir qrup təşkil edir. Evdə saxlamaq üçün üstünlük verilən əsas quşlara quş quşları, tutuquşular, kanareykalar və ispinoz növləri daxildir. Ölkəmizdə göyərçinçilik də geniş yayılmışdır. Quş allergiyası məqaləmizdə allergik xəstəliklərlə evimizdə və ya yaxınlığında saxladığımız quş növləri arasındakı əlaqəni müzakirə edəcəyik.
Lələk allergiyası
Pişik və it allergiyalarında olduğu kimi, evdə quş olan və allergiyaya meyilli insanlar quş allergenlərinə qarşı həssas ola bilər. Nəticədə allergik konjonktivit, allergik rinit və allergik astma şikayətləri yarana bilər. Yəni, xüsusən də heyvan yaxınlıqda olduqda və ya qəfəsini təmizləyərkən gözlərdə yırtılma, qaşınma və qızartı; burunda qaşınma, hapşırma, axıntı və tıkanıklıq; nəfəs darlığı, hırıltı, öskürək, döş qəfəsində sıxılma kimi şikayətlər. Bu cür allergik simptomları olan xəstələrə tətbiq ediləcək allergiya test paneli, ev heyvanını daxil edəcək şəkildə hazırlanmalıdır. Bir araşdırmada, allergik simptomları olan və evdə kanareyka və ya quş quşu olan xəstələrin beşdə birində bu quşların lələklərinə həssaslıq aşkar edilmişdir. Peşələrinə görə bu quşlarla daha sıx təmasda olan insanlarda bu nisbətin daha çox olacağı proqnozlaşdırıla bilər. Məsələn, zooparkda quşlara qulluq edən işçilərin beşdə ikisinin quş allergenlərinə qarşı həssas olduğu, yarısında isə allergik simptomların meydana gəldiyi müəyyən edilib.
Lələk allergiyası olanlarda inkişaf edən allergik xəstəliklərdə əsas yanaşma, digər ev heyvanlarında olduğu kimi, məsul heyvanı (və onun qəfəsini) xəstədən çıxarmaqdır. Heyvanı göndərmək hələ mümkün deyilsə, görülə biləcək bəzi ikincil tədbirlər var:
- Quşu və onun qəfəsini xəstənin yatdığı otağa gətirmək olmaz.
- Quşla rəftar edildikdən sonra əlləri yaxşıca yumadan onu gözlərinə, burnuna, ağzına və ya üzünə aparmaq olmaz.
- Quşun olduğu otaqda müntəzəm təmizlik aparılmalıdır.
- HEPA filtrli tozsoran istifadə edilməlidir.
- Quş qəfəsi mütəmadi olaraq təmizlənməlidir (xəstədən başqa biri tərəfindən).
Semptomların növü və şiddətindən asılı olaraq, göz damcıları, burun spreyləri, antihistaminiklər adlanan allergiya dərmanları və astma dərmanları istifadə olunur. Bu cür allergik pozğunluqlarda sensibilizasiyanı düzəltmək üçün istifadə edilən allergen immunoterapiyasının lələk allergiyasında hələlik standart istifadəsi yoxdur.
Quş Allergiyasının Simptomları
Quş saxlayan insanlarda allergik rinit və allergik astma kimi xəstəlikləri tətikləyən başqa bir faktor da gənə allergiyası ola bilər. Ev tozu gənələri tüklü heyvanların dəri qalıqları ilə də qidalandığı üçün pişik, it və quşların qidalandığı evlərdə onların sayının daha çox olacağını gözləmək olar. Bundan əlavə, quşların tüklərində müxtəlif növ gənələrə rast gəlmək olar. Göstərilmişdir ki, bu gənələr həm ev tozu gənələrinə bənzər, həm də onlara xas olan allergenlər yarada bilir.
Quşlarla əlaqəli başqa bir allergik vəziyyət quş yemi ilə əlaqəli ola bilər. Yedirdiyi budgerigarın qəfəsini təmizləyərkən astma tutması keçirən xəstənin quşa deyil, yem olaraq istifadə etdiyi taxıla qarşı allergiyası olduğu müəyyən edilib.
Quş – Yumurta Sindromu
Bənzər zülal quruluşu olan allergenlərə qarşı çarpaz həssaslaşma ola bilər. Bu vəziyyətə misal olaraq quş yumurtası sindromu deyilir. Bu, quşlarda və yumurta sarısında olan bir allergenin birləşməsindən qaynaqlanır. Yetkinlik dövründə ev heyvanına qarşı tənəffüs həssaslığı bu çarpaz masaya səbəb olur. Çiy və ya az bişmiş yumurta yemək bu vəziyyəti olan xəstələrdə ciddi allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Yaxşı bişmiş yumurta adətən problemsiz istehlak olunur, çünki məsul alerjen istiliyə davamlıdır. Bişmiş toyuq əti adətən reaksiya vermir və ya ağızda yüngül şikayətlərə səbəb olur, lakin çiy toyuq ətinə toxunmaq dərinin qaşınmasına və qızarmasına səbəb ola bilər.
Yüksək həssaslıq pnevmoniti
Bir növ allergik hiperhəssaslıq nəticəsində ağciyərlərdə pnevmoniyaya (sətəlcəm) bənzər, lakin mikrob olmayan şəkil yarana bilər. Xəstədə qızdırma, öskürək, nəfəs darlığı, halsızlıq kimi əlamətlər görünür. Canlı mənşəli maddələrlə intensiv şəkildə məşğul olan fermerlər, göbələk yığanlar, xəzçilər, ipəkçilər, ağacçılar, tütünçülər kimi peşə qruplarında daha çox rast gəlinən bu mənzərəni quşçuluqda, xüsusilə göyərçinlərdə də görmək olar.
Xəstəlik kəskin (qəfil başlanğıc) və ya xroniki (xroniki) şəkildə özünü göstərə bilər. Kəskin forma, həssas bir insanın səbəbedici agentə fasilələrlə və intensiv məruz qalması zamanı baş verir. Semptomlar məruz qaldıqdan bir neçə saat sonra görünür. Xəstə təsirlənmiş mühitdən uzaqlaşdıqda, bir gün ərzində özbaşına sağalır. Xroniki formada insan xəstəliyə səbəb olan maddəyə aşağı dozalarda, lakin davamlı olaraq məruz qalmışdır. Geri dönməz ağciyər zədələnməsi baş verir və səbəb olan amildən uzaqlaşmaq xəstəliyi müalicə etmək üçün kifayət deyil. Subakut adlanan aralıq forması da var. Aşağı dozada məruz qalma ilə simptomlar məkrli şəkildə irəliləyir və ətraf mühitdən uzaqlaşdığınız zaman şəkil yaxşılaşır.
Laboratoriya testləri yalnız yüksək həssaslıq pnevmonitinin diaqnozunda kömək edir. Adətən diaqnoz tarixə əsasən qoyulur. Bronkoskopik olaraq götürülmüş yuyulma və toxuma nümunələri diaqnostik ola bilər, lakin adətən bir parça tələb olunmur. Xəstəliyin rentgenoloji tapıntıları döş qəfəsinin rentgenoqrafiyasında və xüsusilə yüksək rezolyusiyaya malik kompüter tomoqrafiyasında müşahidə oluna bilər.
Quş bəsləyənlərdə müşahidə olunan yüksək həssaslıq pnevmoniti, simptomların müddəti altı həftədən az olarsa və xəstə quşlardan və qidalanma mühitindən uzaq saxlanılarsa, tam sağalma ilə yox olur. Uzun müddət davam edən xəstəlik halında və məsul faktordan uzaqlaşmaq kifayət deyilsə, kortizon müalicəsi ilə ağciyərdəki tutulma düzəldilməyə çalışılır. Xroniki hallarda uzunmüddətli və yüksək dozada kortizon vermək lazımdır. Ağciyərlərdə ciddi geri dönməz zədələnmə baş verərsə, bu xəstəlik ölümlə nəticələnə bilər.
