Körpələrdə dəri döküntüləri: alerji əlamətidir, yoxsa normal vəziyyət?

Körpəlik dövründə valideynlərin ən çox narahat olduğu hallardan biri dəri döküntüləridir. Yeni doğulmuş və ya bir neçə aylıq uşaqlarda dəri səpgiləri, qızartılar və qabıqlanmalar tez-tez müşahidə olunur.

Amma bu döküntülər həmişə allergiyadan qaynaqlanmır. Bəziləri tamamilə təbii və keçici proseslərin nəticəsidir. Bəs necə ayırd etmək olar ki, körpənin dərisindəki dəyişikliklər allergiyadan qaynaqlanır, yoxsa sadəcə normal adaptasiya halıdır?

Bu yazıda körpələrdə dəri döküntülərinin növləri, səbəbləri və nə zaman həkimə müraciət edilməli olduğu haqqında ətraflı danışacağıq.

1. Körpə dərisi niyə bu qədər həssasdır?

Körpə dərisi böyüklərin dərisindən 4–5 dəfə daha nazikdir və qoruyucu baryeri tam formalaşmayıb.
Bu səbəbdən:

• Xarici təsirlərə (isti, soyuq, tər, sabun və s.) qarşı daha həssasdır,

• Nəmini asanlıqla itirir,

• İmmun sistemi hələ tam inkişaf etmədiyi üçün allergenlərə qarşı daha reaktiv ola bilər.

Yəni körpənin dərisində azacıq dəyişiklik belə tez görünür — bu, bəzən normal fizioloji prosesdir, bəzən isə allergiyanın ilk xəbərçisidir.

2. Körpələrdə dəri döküntülərinin ən yayılmış növləri

a) Yenidoğulmuş səpgisi (toxik eritema)

• Adətən doğuşdan 2–3 gün sonra yaranır.

• Üzdə, gövdədə və bəzən ətraflarda kiçik qırmızı ləkələr və ağ başcıqlı qabarcıqlar şəklində olur.

• Körpə üçün tam zərərsiz və keçici bir haldır.

• 5–7 gün ərzində öz-özünə keçib gedir.

🩺 Allergiya ilə əlaqəsi yoxdur.

b) Süd qabığı (seboreik dermatit)

• Baş dərisində və qaşlarda yağlı, sarımtıl qabıqlar əmələ gəlir.

• Qızartı ilə müşayiət oluna bilər.

• Adətən ana südü ilə qidalanan uşaqlarda ilk aylarda görünür.

• Sadə qulluqla keçib gedir (məsələn, uşaq yağı ilə yumşaldıb, yumşaq daraqla təmizləmək).

🩺 Allergiya deyil, hormonal dəyişiklik və dəri yağ balansı ilə bağlıdır.

c) İstilik səpgisi (miliariya)

• Bədən istiliyinin artması və tərin dəri altında qalması nəticəsində yaranır.

• Boyun, kürək və qıvrım hissələrdə kiçik su qabarcıqları və qızartı ilə özünü göstərir.

• Sərin mühit və pambıq geyimlərlə asanlıqla aradan qalxır.

🩺 Allergiya ilə əlaqəsi yoxdur.

d) Kontakt dermatit

• Sabun, uşaq bezləri, losyon və ya yuyucu vasitələrə qarşı yaranan dəri qıcıqlanmasıdır.

• Dəridə qızartı, qabıqlanma və bəzən qaşınma müşahidə olunur.

• Məhsul dəyişdirildikdə və dərinin təbii balansı bərpa edildikdə keçib gedir.

🩺 Əgər uzun müddət keçmirsə, allergik reaksiya da ola bilər.

3. Allergik döküntülər necə görünür?

Allergik səpgilər, fizioloji səpgilərdən fərqli olaraq, davamlı və qaşıntılı olur.
Əsas əlamətlər:

• Qırmızı, qaşınan və bəzən sulu səpgilər,

• Üz, yanaqlar, qarnın üstü, qol və ayaqlarda daha çox,

• Dəri quru və qabıqlanmış görünür,

• Bəzi hallarda burun axması və öskürək kimi digər allergik simptomlar da müşahidə olunur.

Əgər körpədə bu əlamətlər varsa, bu, “atopik dermatit” və ya “qida allergiyası” ilə əlaqəli ola bilər.

4. Körpələrdə allergik dəri döküntülərinin əsas səbəbləri

a) Qida allergiyası

• Ana südü ilə qidalanan körpələrdə, ananın yeydiyi bəzi qidalar (süd, yumurta, qoz, buğda və s.) allergiyaya səbəb ola bilər.

• Süni qidalanan uşaqlarda isə inek südü proteini allergiyası ən çox rast gəlinən səbəblərdəndir.

b) Dəriyə təmas allergiyası

• Uşaq bezinin materialı, yuyucu tozlar, uşaq sabunları və ətirlər dərini qıcıqlandıra bilər.

c) Ətraf mühit amilləri

• Ev tozu, heyvan tükü, rütubət və kif göbələkləri də allergik səpgiləri artırır.

5. Normal səpgilərlə allergik səpgiləri necə fərqləndirmək olar?

Əgər səpgilər uzun çəkir, uşağın yuxusuna və rahatlığına təsir edirsə, mütləq alerqoloq və ya pediatr müayinəsi lazımdır.

6. Dəri döküntüləri zamanı evdə nələrə diqqət etmək lazımdır?

• Körpənin dərisini nəm saxlayın.
  → Quru dəri allergik reaksiyanı gücləndirir. Hər gün 2 dəfə hipoalerjen nəmləndirici krem istifadə edin.

• Sabunsuz və ətirsiz məhsullardan istifadə edin.
  → Uşaq sabunu, şampun və yuyucu tozlar hipoalerjen olmalıdır.

• Pambıq geyimlər seçin.
  → Sintetik və yun geyimlər dərini qıcıqlandıra bilər.

• İlıq su ilə qısa duş qəbul etdirin.
  → Həddindən artıq isti su dərinin yağ təbəqəsini zədələyir.

• Ananın qidalanmasına diqqət edin.
  → Əgər körpə ana südü ilə qidalanırsa, süd, yumurta və qoz-fındıq kimi allergik qidaları müvəqqəti azaldın (həkimlə məsləhətləşərək).

7. Nə zaman həkimə müraciət etmək vacibdir?

Aşağıdakı hallarda mütləq pediatr və ya allergoloq məsləhəti alınmalıdır:

• Səpgilər 1 həftədən çox davam edirsə,

• Dəri çox qaşınır və uşaq narahatdır,

• Yaralar sulu və irinli hala keçirsə,

• Uşaqda nəfəs darlığı, ödem və ya qusma müşahidə olunursa.

Bunlar ciddi allergik reaksiyanın və ya infeksiyanın əlaməti ola bilər.

8. Allergik səpgilərin qarşısını necə almaq olar?

• Körpə və ana üçün balanslı, təbii qidalanma.

• Ətraf mühitin təmiz və tozsuz saxlanılması.

• Daimi nəmləndirmə və dəriyə yumşaq qulluq.

• Yeni qidalar (əlavə qidalanma zamanı) addım-addım və müşahidə ilə verilməlidir.

• Qidaları eyni anda çoxlu sayda təqdim etməyin.

9. Həkim tərəfindən aparılan müayinə və testlər

Əgər həkim allergiyadan şübhələnirsə, aşağıdakı testlərdən biri tətbiq oluna bilər:

• Dəri testi (prick test) – allergen maddəyə dəri reaksiyasına baxılır.

• Qan testi (spesifik IgE) – allergenə qarşı immun cavab ölçülür.

Bu testlər nəticəsində allergiyanın səbəbi dəqiqləşdirilir və müvafiq müalicə planı hazırlanır.

10. Müalicə üsulları

• Yüngül hallarda: Hipoalerjen kremlər və nəmləndiricilər.

• Orta hallarda: Həkim təyinatı ilə antihistamin sirop və ya krem.

• Ağır hallarda: Qısa müddətli kortikosteroid kremlər (yalnız həkim nəzarətində).

Əlavə olaraq, allergenlə təmas minimuma endirilməli və körpənin dərisi daim qorunmalıdır.

11. Nəticə

Körpələrdə dəri döküntüləri çox vaxt normal, keçici və zərərsiz hallardır. Lakin döküntü uzun sürürsə, qaşıntılıdırsa və təkrarlanırsa, bu, allergiyanın xəbərçisi ola bilər.

Valideynin diqqətli müşahidəsi, düzgün qulluq və vaxtında həkim məsləhəti körpənin rahatlığını və dərisinin sağlamlığını təmin edir.

Unutmayın:

Körpə dərisi çox incədir — ona görə də hər dəyişiklik diqqətlə izlənməlidir.
Amma hər səpgini allergiya hesab etmək də doğru deyil.