Pnevmoniya bakteriya, virus və göbələk kimi mikrobların səbəb olduğu ağciyər toxumasının iltihabıdır.
Pnevmoniyana qədər yaygındır və ölümcül xəstəlikdir?
Son illərdə azalsa da, sətəlcəm bütün dünyada uşaqlıqda tez-tez rast gəlinir və ən mühüm ölüm səbəblərindən biridir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə, pnevmoniya 5 yaşa qədər olan ölümlərin 15%-dən məsuldur. Hər il 5 yaşa qədər 120 milyon uşağa pnevmoniya diaqnozu qoyulur və səkkiz yüz mindən çox uşaq ölür.
Bu, hələ də ölkəmizdə uşaq ölümünün ən mühüm səbəblərindən biridir.
Uşaqda pnevmoniyanın inkişafı üçün risk faktorları hansılardır?
Bunlar ekoloji və uşaqla bağlı bölünür.
Ətraf mühit amilləri;
siqaret tüstüsünə məruz qalma,
daxili havanın çirklənməsi,
uşaq baxçası,
Həddindən artıq izdihamlı ev mühiti.
Uşağın amilləri;
Peyvənd yoxdur,
Ana südünün olmaması
qidalanma,
Əsas xroniki xəstəliklər (anadangəlmə ürək xəstəliyi, immun çatışmazlığı),
Aşağı doğum çəkisi/vaxtından əvvəl doğuş.
Hansı mikroblar pnevmoniyaya səbəb olur?
Pnevmoniyaya səbəb olan mikroblar yaşa görə dəyişir. Viral infeksiyalar daha çox məktəbəqədər dövrdə müşahidə olunduğu halda, 5 yaşından sonra bakteriyalar, yəni antibiotiklərin təsir etdiyi mikroblar səbəb olur.
Pnevmoniyanın əlamətləri hansılardırvə diaqnoz necə qoyulur?
Qızdırma, öskürək və normaldan yuxarı tənəffüs sürətinin artması ən vacib tapıntılardır. Ancaq öskürək əvvəlcə olmaya bilər. Pnevmoniya ağırlaşdıqda tənəffüs çətinliyi başlayır. Bunun bir əlaməti olaraq, döş qəfəsində çökmələr və dodaqlarda göyərmələr ola bilər.
Nəzərə almaq lazımdır ki, körpələrdə pnevmoniyanın əlamətləri daha zəif ola bilər. Qızdırma, hərəkətsizlik və qusma ola bilər.
Müayinə zamanı ağciyərlərdə dinləyərək xırıltı, xırıltı və ya üfürmə səsləri eşidilə bilər. Xüsusilə məktəbəqədər dövrdə, virus infeksiyalarına bağlı pnevmoniyalarda nəfəs darlığından xırıltılar eşidilir.
Pnevmoniya şübhəsi olan uşaqda ilk növbədə uşağın tapıntıları qiymətləndirilir. Bəzi laboratoriya testləri xəstəliyə səbəb olan mikrobun diaqnozuna və aşkarlanmasına kömək edir. Bunlar müxtəlif qan testləri, boğazdan və burundan tampondur. Ancaq bu testlərin bütün uşaqlarda aparılması mütləq deyil. Ən çox ciddi xəstəliyi olan və xəstəxanaya yerləşdiriləcək uşaqlarda edilməlidir.
Pnevmoniya şübhəsi olan uşaqlarda digər diaqnostik üsul döş qəfəsinin rentgenoqrafiyasıdır. Döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası da diaqnoz qoymağa kömək edir.
Astma ilə qarışdırıla bilərmi?
Gənc uşaqlarda viral infeksiyalar nəticəsində yaranan astma tutmaları pnevmoniya ilə səhv salına bilər. Bu uşaqlarda bronxların daralması səbəbiylə ağciyərlərdə sönmələr pnevmoniya əlaməti olaraq düşünülə bilər. Bu tapıntılar təkrarlanırsa, uşaqda astma ola biləcəyi düşünülməlidir.
TMüalicə necə aparılır?
Diaqnoz qoyulmuş uşağın müalicəsinə başlanarkən ilk növbədə yaşını, xəstəliyin şiddətini, laboratoriya və rentgenoloji nəticələrini qiymətləndirərək uşağın ambulator və ya stasionar müalicə alacağına qərar vermək lazımdır.
Sətəlcəmli uşaqlardan hansının xəstəxanaya yerləşdirilməsinə ehtiyac var?
- 3-6 aydan kiçik körpələr,
- Orta və ya ağır dərəcəli pnevmoniya,
- Ciddi xəstəliyə səbəb olan bəzi mikroblar aşkar edilərsə,
- Barmaqdan ölçülən oksigen 90-92%-dən azdırsa,
- Müalicəyə cavab verməyən davam edən simptomlar varsa
- Ağciyər qişasında maye yığılması varsa,
- Əgər əsas xroniki xəstəliklər (kistik fibroz, anadangəlmə ürək xəstəliyi, immun pozğunluq) varsa,
- Evdə müşahidə olunmayan və müalicəsi mümkün olmayan uşaqlar xəstəxanaya yerləşdirilməli və müalicə edilməlidir.
Sətəlcəmin ambulator müalicəsində törədici mikrob bilinmədiyi üçün uşağın yaşına və tapıntılarına görə pnevmoniyaya səbəb ola biləcək mikroblara görə oral antibiotiklərə başlanılır. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların viruslara bağlı olduğu düşünülürsə, antibiotiklərə başlamağa ehtiyac yoxdur.
Stasionar uşaqlarda müayinələr nəticəsində törədici mikrob aşkarlanarsa, müvafiq antibiotiklərə başlanılır. Təsbit edilməzsə, uşağın yaşına və tapıntılarına uyğun olaraq yenə pnevmoniyaya səbəb ola biləcək mikroblar üçün venadaxili antibiotiklər başlanır.
ÖÖskürək siropundan istifadə etmək lazımdırmı?
Bu deyil. Heç bir faydası yoxdur.
Müalicə müddəti nə qədərdir?
Normal şəraitdə 7-10 gün müalicə kifayətdir. Ancaq bəzi mikroblarla pnevmoniya zamanı 3 həftəyə qədər davam edə bilər.
Sətəlcəm üçün xəstəxanaya yerləşdirilən uşaqnə vaxt evə buraxılmalıdır?
Bu meyarlar çox dəqiq olmasa da;
- 12-24 saat ərzində hərarət yoxdursa,
- Barmaqdan ölçülən oksigen 12-24 saat ərzində 90%-dən yuxarı olarsa,
- Normal həyati əlamətlər və psixi vəziyyət varsa,
- O, ağızdan qəbul edilən dərmanlara dözə bilirsə
- Əgər o ağızdan maye qəbul edə bilirsə
- Əgər aktivlik və iştahı normala yaxındırsa, o, xəstəxanadan buraxılmalıdır.