Ürtiker diaqnozu necə qoyulur?
Ürtiker diaqnozu anamnez və fiziki müayinə ilə qoyulur. Laboratoriya tapıntılarından əvvəl xəstənin diqqətli bir tarixi alınmalı və sonra müayinə aparılmalıdır.
Nəzərə almaq lazımdır ki, ürtikerin əsas səbəblərindən bəziləri dərman və qida allergiyası ola bilər. Xəstələrin qida ilə bağlı şikayətləri varsa, qida dəri testləri edilməlidir. Qidalar şikayətlərini artırırsa, diyetdən çıxarılıb yenidən əlavə olunduqda artıb artmaması əhəmiyyətli ola bilər.
Dərmanların, xüsusən də NSAİİ dərman qrupunda olan dərmanların ürtiker hücumlarını artırdığı və bununla bağlı ehtiyat tədbirlərinin görülməsi izah edilməlidir.
Ürtikeri olan xəstələrdə qan testləri tələb olunur ki, bu da xəstənin tarixinə görə diaqnoz qoymağa kömək edə bilər. Bunlar həmçinin tam qan sayı və eritrositlərin çökmə sürətindəki anomaliyalar ola bilər. Ürtiker olan hallarda eozinofiliya parazitar infeksiyanın və ya atopik vəziyyətin aşkarlanması üçün bələdçi ola bilər.
Ürtikerin səbəbləri arasında allergiyadan başqa bir çox xəstəlik ola biləcəyi üçün bu səbəbləri ortaya çıxarmaq lazımdır. Allergiyadan başqa səbəbi bilinməyən ürtikerdə ANA, tiroid peroksidaza anticisimləri, komplement profilləri, hepatit markerləri və zərdab protein elektroforezi öyrənilməlidir.
Bəzi spesifik xəstəliklər yalnız anjiyoödem ilə baş verə bilər. İrsi anjioödem dediyimiz xəstəlikdə C4 səviyyəsi aşağıdır. Xəstənin C4 səviyyəsinə baxmaq lazımdırsa, C1 inhibitor səviyyəsini və funksiyasını ölçmək faydalı olacaq.
Ürtikerin Diaqnozu üçün Allergiya Dəri Testi Lazımdırmı?
Ürtikerin səbəbləri çox olsa da, allergik xəstəliklər ürtikerin səbəbləri üçün son dərəcə mühüm yer tutur. Nəzərə almaq lazımdır ki, qida, dərman və tənəffüs yolları allergenləri ürtiker yarada bilər.
Allergiya mütəxəssisləri tərəfindən ürtiker olduğu düşünülən xəstələrdə səbəbi müəyyən etmək üçün dəri allergiyası testi və/yaxud qan allergiyası testi tələb oluna bilər. Ürtikerin səbəbləri arasında qida allergiyası nəzərə alınarsa, allergik qidalar dəri prik testi ilə müəyyən edilə bilər. Qida allergiyasının aşkarlanmasına uyğun olaraq müalicə yolu izlənilir.
Qida elementi müəyyən edildikdən sonra, qida maddəsini və həmin qida elementini ehtiva edən bütün qidaları pəhriz siyahısından çıxarmaq tövsiyə olunur.
Ürtiker bəzən polen mövsümlərində çoxalır. Xüsusilə polen allergiyası olanlarda xəstələr meyvə və ya tərəvəz yedikdə ürtiker səpgiləri meydana gəlir, çünki bəzən meyvə-tərəvəz və çiçək tozcuqları arasında çarpaz reaksiya olur. Ağız allergiyası sindromu dediyimiz bu mənzərənin əsas səbəbi polen allergiyası olsa da, çarpaz reaktiv meyvə ilə bağlı şikayətlər var. Buna görə də ürtikeri olan xəstələrdə polen allergiyasının olub olmadığını anlamaq üçün dəri testləri etmək lazımdır.
Xəstələr dəri testləri edə bilmirlərsə, bəzən qan testləri allergik olduqları qida və ya digər allergenləri tapa bilər. Ancaq qan testləri dəri testlərindən daha az həssasdır.
Allergik rinit və astması olan xəstələrdə ürtiker şikayətləri daha sonra inkişaf edə bildiyi üçün həm allergik rinit, həm də astma və ürtiker üçün tənəffüs allergenlərinin aşkar edilməsi vacibdir.
Ürtikeri necə müalicə etmək olar?
Ürtikerin diaqnozu və diaqnozundan sonra kəskin ürtiker və ya xroniki ürtiker arasında fərq yaratmaq vacibdir. Kəskin və ya xroniki ürtikerin səbəbləri müəyyən edilə bilərsə, müalicəni tənzimləmək daha asandır.
Kəskin ürtikerdə bəzən şikayətlər bir dəfə ağır olur və sonradan təkrarlanmaya bilər. Xəstələrin dərmana ehtiyacı olmaya bilər. Xüsusilə 6 həftədən çox davam edən xroniki ürtikerdə şikayətlərin şiddətindən asılı olaraq dərman müalicəsi tələb olunur.
Ürtiker müalicəsi; Müalicədən əvvəl əsas xəstəlik varsa, müalicə edilməlidir. Allergik ürtiker anjioödem, allergenlə əlaqə dayandırıla bilərsə, qısa müddətdə tamamilə aradan qaldırılır.
Ürtiker diaqnozu üçün edilən testlər nəticəsində səbəbi tapa bilsək, allergik olan qida və ya allergendən uzaq durmaq çox vacibdir. Xroniki ürtiker və ya kəskin ürtikerdə səbəbi müəyyən etmək üçün aparılan analizlərin nəticələri çıxana qədər xəstənin şikayətlərinə dərman müalicəsi tövsiyə oluna bilər. Ürtikerin, yəni idiopatik ürtikerin səbəbini aşkar edə bilmiriksə, dərman müalicəsi tələb olunur.
Ürtikerin müalicəsində istifadə edilən ilk dərmanlar antihistaminik dərmanlardır.
Antihistaminiklərin normal dozaları adətən kifayət etməyəcək. Bu səbəblə xəstənin şikayətlərini basdıra bilən antihistaminik dərmanların daha yüksək dozaları verilə və ya onların kombinasiyalarından istifadə edilə bilər. Təəssüf ki, antihistaminik dərmanların ən mühüm problemi onların yuxululuq, diqqətin yayınma və konsentrasiya pozğunluğu, iştahın artması kimi yan təsirlərə səbəb olmasıdır. Digər problem ondan ibarətdir ki, bir müddət sonra onun kifayət qədər effektivliyi itir və təsirsiz hala gəlir. Buna görə də xəstələr dərmanları uzun müddət istifadə etsələr də eyni effekti görə bilmirlər.
Kortikosteroidlər ürtikerin müalicəsində təsirli olan digər dərmanlardır. Ancaq uzun müddətli istifadə ciddi yan təsirlərə səbəb ola bilər. Xüsusilə kəskin ürtikerdə şikayətləri idarə etmək üçün kortikosteroidlər kifayətdir. Sıx ürtiker şikayətləri olan xəstələrdə kortizon müalicəsi qısa müddətə tətbiq edilə bilər. Yan təsirlər gətirəcəyi üçün uzun müddətli kortizon müalicəsindən istifadə etmək tövsiyə edilmir.
Həyat üçün təhlükə yaradan anjioödem və ya anafilaksi hücumu keçirmiş xəstələr adrenalinə cavab verirlər.
Xroniki ürtikerin müalicəsi üçün bir çox dərman istifadə edilmişdir, bəziləri immunosupressiv xüsusiyyətlərə malikdir. Siklosproin kimi immunosupressiv dərmanlar müalicədə təsirli nəticələr göstərmişdir. Ancaq immunitet sistemini bastırdığımız zaman meydana gələcək problemlərə görə çox diqqətli istifadə edilməlidir.
Ürtiker olan xəstələrdə digər köməkçi dərmanlar H2 reseptor antaqonistləridir, bunlar histamin reseptorlarını basdıran mədə dərmanları kimi istifadə olunur. Xəstənin antihistaminiklərlə birlikdə ranitidin və famotidin kimi dərmanlardan istifadə etməsi də ürtiker şikayətlərini azalda bilər.
Ürtikerin müalicəsində yeni dərmanlar varmı?
Kəskin ürtikerin allergiya dərmanlarına reaksiyası çox yaxşıdır və hətta ehtiyac olmadan yox ola bilər. Xroniki ürtiker xəstələrin həyat rahatlığına təsir etdiyi üçün tək və ya müxtəlif dərmanlarla birlikdə tətbiq edilir.
Xroniki ürtiker xəstələr üçün çox ciddi problemlər yaradır. Bəzi xəstələrdə ciddi depressiyaya səbəb olan narahatedici problemlərə səbəb ola bilər. Ürtikerin müalicəsində yeni yaradılmış dərmanlar bu problemlərin aradan qaldırılmasında son dərəcə təsirli olmuşdur.
Oma isə son zamanlar istifadə edilən yeni dərman müalicəsidir.Anti-IgE müalicəsi xroniki ürtiker xəstələrinin böyük əksəriyyətində xəstəliyin əlamətlərini tamamilə yaxşılaşdırır. Allergik xəstəliklərin əmələ gəlməsində rol oynayan IgE antikorunun təsirinin qarşısını alan dərmandır. Antihistaminik və ya kortikosteroid qəbul etməsinə baxmayaraq simptomları bu dərmanlarla kifayət qədər idarə oluna bilməyən xroniki idiopatik ürtikerin müalicəsində istifadə olunmağa başlanmışdır. Hər 4 həftədən bir subkutan inyeksiya kimi istifadə olunur. Allergiya mütəxəssislərinin nəzarəti altında tətbiq olunur.
Müalicə müddəti dəyişkən olsa da, xüsusilə xroniki ürtikerdə müddət 3 aydır. Ehtiyac olduğu halda, xəstənin şikayətlərinin nəzarət altında olmasına görə daha uzun müddət təhlükəsiz şəkildə istifadə edilə bilər.
Oma ilə ürtiker indi daha asan müalicə olunur. Xəstələrin ayda bir dəfə iynə şəklində aldıqları müalicə ilə onların həyat keyfiyyəti inanılmaz dərəcədə yüksəlir.
Oma müalicəsindən sonra heç bir antihistamin və ya digər dərman istifadəsi tələb olunmur
Bu yolla xəstənin həyat keyfiyyəti digər dərmanların yan təsirləri olmadan yüksəlir.
Təzyiq, istilik, soyuq və günəş işığı kimi fiziki stimullarla meydana gələn ürtikerdə omanın effektivliyini göstərən bir çox araşdırma var. Xroniki induksiya olunan ürtikerdə effektivliyi ilə şikayətsiz rahat həyat təmin edir.
Yaxın gələcəkdə xəstələr iltihabəleyhinə və immunomodulyator vasitələri ilə daha sürətli müalicə olunacaqlar. 5-Lipooksigenaz inhibitorları, allergik xəstəliklərin müalicəsi üçün çıxarılan PG-D reseptor antaqonistlərinin xroniki ürtikerdə təsirli olması gözlənilir.
Ürtikerin diaqnostikası və diaqnostikasında hər gün yeniliklər olur və onun müalicəsi üçün yeni ümidlər yaranır. Ürtikerin səbəbləri allergiya mütəxəssisləri tərəfindən araşdırıldıqdan sonra müalicə edilə bilər.
Nəticədə:
Dəridə ürtiker, qaldırılmış, qaşınma, ətrafında qırmızı təzyiq; Adətən 24-48 saat ərzində dəridə iz qoymadan yoxa çıxan ən çox görülən dəri reaksiyasıdır.
Ürtiker səbəbiylə dəri səpgiləri 6 həftədən az davam edərsə, bu, kəskin ürtiker olaraq təyin olunur. Bu ürtiker dəri püskürmələri 6 həftədən çox davam edərsə, bu xroniki ürtiker olaraq təyin olunur.
Kəskin ürtikerin ən əhəmiyyətli səbəbləri; dərmanlar, qidalar və infeksiyalar.
Xroniki ürtikerin səbəblərini tapmaq daha çətin ola bilər.
Xroniki ürtikerdə kəskin ürtikerin səbəblərindən başqa, bir çox qeyri-allergik xəstəliklərdə ürtiker səpgilərin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.
Ürtikerin səbəblərini araşdırarkən, xəstələrin öz müşahidələri və tarixi son dərəcə əhəmiyyətli ola bilər.
Nəzərə almaq lazımdır ki, ürtikerin əsas səbəblərindən bəziləri dərman və qida allergiyası ola bilər. Xəstələrin qida ilə bağlı şikayətləri varsa, qida dəri testləri edilməlidir.
Ürtikerin müalicəsində, əgər əsas xəstəlik varsa, müalicə olunur. Ürtikerin müalicəsində lazımi dərmanlar allergiya mütəxəssisləri tərəfindən təşkil edilməlidir.
Oma isə son vaxtlar istifadə edilən yeni dərman müalicəsidir. Anti-IgE terapiyası ilə xroniki ürtiker xəstələrinin əksəriyyətində xəstəliyin simptomları tamamilə yaxşılaşır.
Vacib Məlumat
Allergiya Mütəxəssisləri (hazırda İmmunologiya və Allergiya Mütəxəssisi kimi tanınır) 18 yaşdan yuxarı insanlarda astma və allergik xəstəliklər üzrə xüsusi təlim keçmiş və İmmunologiya və Allergiya Xəstəlikləri Mütəxəssisi diplomu almış, həmçinin Daxili Xəstəliklər və ya Döş qəfəsi xəstəlikləri və ya Dermatologiya Mütəxəssisləri.
