Kontakt ürtiker qəfil başlayan və yad maddə ilə birbaşa təmasdan sonra müvəqqəti olaraq dəridə görünən lokallaşdırılmış şişlik və qızartıdır. Kontakt ürtiker ən çox kontakt dermatitlə qarışdırılır. Kontakt dermatit şikayətlərini kontakt ürtikerdən ayırmaq çox vacibdir. Bu yazıda kontakt dermatit (kontakt ürtiker) haqqında yazdıq.
Kontakt ürtiker (ürtiker) qəfil başlayan və yad maddə ilə birbaşa təmasdan sonra müvəqqəti olaraq dəridə görünən lokallaşdırılmış şişlik və qızartıdır. Kontakt ürtiker ən çox kontakt dermatitlə qarışdırılır. Kontakt ürtikerdə yad maddələrlə təmasda olduğumuz zaman dərhal qaşınma, qızartı və şişkinlik meydana gəlir. Kontakt dermatit reaksiyasının baş verməsi üçün saatlar və ya hətta günlər lazımdır. Kontakt ürtiker ya immunoloji vasitələrlə, yəni IgE vasitəsilə və ya qeyri-immunoloji mexanizmlərlə baş verir. Kontakt ürtiker, təmasda olduğumuz zaman meydana gələn səpgi, qaşınma müəyyən nahiyədə qala bilər və ya bütün bədənə yayıla bilər, hətta allergik şokun (anafilaktik şok) xəbərçisi ola bilər.
Kontakt dermatitdən yaranan şikayətləri kontakt ürtikerdən ayırmaq çox vacibdir. Kontakt ürtiker ilə başlayan reaksiya sonradan anafilaktik şoka çevrilə bilər, lakin kontakt dermatit anafilaktik şoka səbəb olmur. Məsələn, lateks allergiyası olan bir şəxsdə latekslə təmasda olan ürtiker tip I (IgE vasitəçiliyi ilə erkən tip reaksiya) allergiyasını göstərə bilər və allergik rinit, astma və ya allergik kimi latekslə əlaqəli digər Tip I allergik xəstəliklər üçün bələdçi ola bilər. şok. Bundan əlavə, latekslə uzunmüddətli təmasda baş verən IV tip kontakt dermatit (gec tip reaksiya) reaksiyaları latekslə əlaqəli anafilaktik şoka səbəb olmur.
Yetkinlərdə təmas ürtikerinin simptomları hansılardır?
Kontakt ürtiker simptomları qidalar, konservantlar, ətirlər, bitki və heyvan məhsulları və metallar kimi müxtəlif birləşmələrin dəri ilə təmasından sonra təxminən bir saat ərzində görünür. Kontakt ürtiker immunoloji və ya qeyri-immunoloji vasitələrlə özünü göstərə bilər. Xüsusilə immunoloji vasitələrlə meydana gələn kontakt ürtiker (kurdeşen) həyati təhlükəsi olan allergik şokun xəbərçisi ola bilər.
Dərinin təsirlənmiş nahiyələrində olan simptomlara aşağıdakılar daxildir:
Təmas yerində yerli yanma hissi, karıncalanma və ya qaşınma.
Xüsusilə əllərdə lokallaşdırılmış və ya geniş yayılmış qırmızı qabırğalara və ya blisterlərə səbəb ola bilər. Qızartı və şişkinliyin şiddəti dəyişkəndir. Yüngül qızartı və ya çox az şişkinlik olan ləkələrdən gərgin böyük şişkinliklərlə çox şiddətli qızartı kimi özünü göstərə bilər.
Meyvə və ya digər qidalar təmasda olduqda ağızda və ya dodaqlarda şişkinliyə səbəb ola bilər, sonrakı irəliləyiş isə udma çətinliyinə və ya nəfəs darlığına səbəb ola biləcək şişkinliyə səbəb ola bilər.
Döküntülər adətən başlanğıcdan 24 saat ərzində öz-özünə yox olur.
Dəridən başqa orqanlarda da müxtəlif əlamətlər görünə bilər. Bunlar ekstrakutan reaksiyalar kimi görünür və xüsusilə immunoloji cəhətdən inkişaf etmiş kontakt ürtikeri olan xəstələrdə daha çox müşahidə olunur. Dəridənkənar reaksiyaların xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir:
Nəfəs darlığı,
axan burun, sulu gözlər,
dodaqların şişməsi, boğaz ağrısı, udma çətinliyi,
Bulantı, qusma, ishal, qarın krampına bənzər ağrı,
Ağır anafilaktik şok (allergik şok) kimi özünü göstərir.
Kontakt ürtiker üçün müxtəlif mərhələləşdirmə üsulları istifadə olunur. Kontakt ürtikerin şiddətinə görə təsnifat aşağıdakı kimi aparılır.
Mərhələ 1: Lokal ürtiker (qızartı və şişkinlik) kimi simptomlar (məsələn, qaşınma, karıncalanma, yanma hissi).
Mərhələ 2: Bütün bədənə yayıla bilən ümumiləşdirilmiş ürtiker.
Mərhələ 3: Astma, rinit, konjonktivit əlamətləri (məsələn, burun axması, gözlərin sulanması); ağızda və boğazda simptomlar (məsələn, dodaqların şişməsi, səs səsi, udma çətinliyi); və mədə-bağırsaq simptomları (məsələn, ürəkbulanma, qusma, ishal, qarın krampları) baş verə bilər.
Mərhələ 4: Allergik şok şəkli görünür.
1 və 2-ci mərhələlərə yalnız dəridə baş verən reaksiyalar, 3-cü və 4-cü mərhələlərə isə dəridən başqa orqan və sistemlərdəki reaksiyalar daxildir.
Kontakt ürtiker, istər immunoloji, istərsə də qeyri-immunoloji, ciddi şikayətlər kimi görünə bilər və dəridən başqa orqanlarda anafilaktik və ya anafilaktoid şok kimi ciddi reaksiyalarla özünü göstərə bilər.