Qripə qarşı peyvənd mövsümü yenidən gəldi və ölkəmizdə peyvəndin faydası və bunun olub-olmaması ilə bağlı müzakirələr başladı. edildi. Doğrudur, valideynlər də çox çaşqın və qərarsızdırlar. Bu yazıda qrip peyvəndi ilə bağlı ən son elmi məlumatlar işığında lazımi məlumatları verməyi və qrip peyvəndinin kimlərə vurulması məsələsini işıqlandırmağı hədəflədik.
Qrip xəstəliyi nədir?
Qrip adətən oktyabr-may ayları arasında yayılan yoluxucu xəstəlikdir. Hər il milyonlarla uşağın xəstələnməsinə səbəb olur.
Qripə qrip adlanan viruslar səbəb olur. Hər kəs qripə yoluxa bilər. Ani başlayan hərarət, öskürək, burun axması, boğaz ağrısı, baş və əzələ ağrıları, yorğunluq ilə xarakterizə olunur.
Qrip niyə vacibdir?
Uşaqlarda ağır nəticələrə səbəb olan xəstəliklərdən biri də qripdir. Pediatrik xəstələrin əksəriyyəti xəstəlikdən problemsiz sağ qalsa da, xüsusilə gənc uşaqlarda, yaşlılarda, hamilə qadınlarda və hər hansı əsas xəstəliyi olanlarda daha ağır gedişi ilə təhlükəli ola bilər. Hər 100 qrip hadisəsindən biri ölümlə nəticələnir. Xəstəxanaya yerləşdirmə və ölüm hallarına daha çox 5 yaşa qədər, xüsusən də 2 yaşa qədər olanlarda rast gəlinir. Qrip, pnevmoniya, böyrək çatışmazlığı, ürəyin və beynin iltihabına səbəb ola bilər və astmaya səbəb ola bilər. Bu hallar daha çox immunitet sistemində pozğunluğu olan və hər hansı xroniki xəstəliyi olanlarda olur.
Ağır qrip xəstəliyinə tutulma riski olan uşaqlar kimlərdir?
– 6 aydan 5 yaşa qədər uşaqlar,
– xroniki ağciyər xəstəliyi (məsələn, astma), ürək-damar xəstəliyi (təcrid olunmuş hipertoniya istisna olmaqla), böyrək, qaraciyər, sinir və qan və ya metabolik xəstəlikləri (məsələn, şəkərli diabet) olanlar;
– immuniteti zəif olanlar,
– Aspirindən istifadə edənlər,
– Yuvada qalanlar,
– Çox kök olanlar.
Qrip peyvəndinin növləri hansılardır?
Qripə qarşı peyvəndlər 3 növdür: qeyri-aktiv (ölü), canlı və rekombinant (DNT texnologiyası ilə). Bu gün ölkəmizdə yalnız fəaliyyətsiz (ölü) peyvənd mövcuddur. İnaktivləşdirilmiş vaksində canlı virus yoxdur. İmmuniteti stimullaşdırmaq üçün virusun yalnız müəyyən bir hissəsi var. Son illərdə daha geniş effektivliyə malik 4 viruslu (Quadrivalent) peyvəndlərdən istifadə edilmişdir. Bununla belə, hələ də üçvalentli peyvəndlərdə istifadə olunur və elmi orqanlarda onlardan hər hansı birini seçmək tövsiyəsi yoxdur.
Qrip Peyvəndinin Qorunması Nədir?
Cəmiyyətimizdə illərdir qripə qarşı peyvəndin effektivliyi ilə bağlı müzakirələr gedir. Tədqiqatlarda uşaqlarda təsirsiz hala gətirilən (ölü) peyvəndlərin mühafizəsi 43-91% olduğu müəyyən edilmişdir. Canlı peyvənd də oxşar nisbətdə qoruyur. Peyvənd qripin şiddətinin qarşısını almaqda da çox uğurludur. Qripi olan uşaqların reanimasiyaya qəbulunu 74% azaldır. O, həmçinin ölümləri 65% azaldır. Göründüyü kimi, nəticələr qrip peyvəndinin kifayət qədər təsirli olduğunu göstərir.
Bunu kim etməlidir?
Qripə qarşı peyvənd olunmağı düşünməyən 6 aydan yuxarı bütün insanlara tövsiyə olunur. Epidemiyalar zamanı ölən xəstələrin təxminən yarısı heç bir əsas xəstəliyi olmayan sağlam insanlar olduğundan, əvvəllər yalnız daha ağır qripə səbəb olacaq xəstəliyi olan insanlara tövsiyə olunurdu.
Vaxt və doza nədir?
Qrip faktorları ildən-ilə dəyişdiyindən və daimi toxunulmazlıq qoymadığından peyvənd hər il təkrar vurulmalıdır. Sentyabr ayında buraxılan peyvəndin oktyabrın sonuna qədər edilməsi tövsiyə olunur. Ancaq sonradan edilə bilər. Mikrobların ən çox yayıldığı dövrlər müxtəlif bölgələrdə yanvar-fevral ayları ola bilər. Onun qorunması peyvənddən 2 həftə sonra başlayır və mövsüm boyu davam edir.
Qrip peyvəndi ilk dəfə 6 aydan 8 yaşa qədər olan uşaqlara vurularsa, 1 ay ara ilə 2 doza vurulmalıdır. Sonrakı illərdə tək doza olaraq davam etdirilməlidir. İlk dəfə edilsə belə, 8 yaşdan yuxarı olanlara tək doza olaraq tətbiq edilməlidir.
2016-cı ilə qədər 6-35 aylıq uşaqlara ½ doza verilirdi. Lakin araşdırmalar göstərib ki, onlara tam dozanın verilməsi daha effektivdir. Bununla belə, hələ də ½ doza üçün tövsiyə olunan bir peyvənd olduğundan, tətbiq olunacaq vaksinin qablaşdırma vərəqinə baxdıqdan sonra dozanı təyin etmək məqsədəuyğun olardı.
Yumurta allergiyası olan uşaqlar qripə qarşı peyvənd oluna bilərmi?
Fərqli şəkildə istehsal olunan peyvəndlər olsa da, bu gün istifadə etdiyimiz həm ölü, həm də canlı qrip peyvəndi yumurta kulturasında istehsal olunur və yumurta protein qalıqlarını ehtiva edir. Lakin miqdar çox az olduğu üçün ciddi reaksiya vermək mümkün deyil. Peyvənd qablaşdırma vərəqlərində yumurta allergiyası olan uşaqlara tətbiq edilməməsi tövsiyə edilsə də, Amerika Pediatriya Akademiyası (AAP), ACIP (İmmunlaşdırma Təcrübələri üzrə Məsləhət Komitəsi) və CDC (Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzi) yumurta allergiyası olan uşaqlara peyvənd etməyin zərəri yoxdur. ACIP və CDC bildirir ki, əgər bu, yalnız kurdeşendirsə, heç bir xüsusi ehtiyat tədbirlərinə ehtiyac yoxdur, lakin daha ağır reaksiyalar tarixi olanlarda (yumurtadan asılı olmayaraq peyvəndin hər hansı bir komponenti ola bilər) hər hansı reaksiya olduqda, Müdaxilə ediləcək dərmanların olduğu bir yerdə həkim nəzarətində edilməli. AAP bildirir ki, yumurta allergiyası olan bütün uşaqlara, şiddətindən asılı olmayaraq, hər hansı bir peyvənd üçün tövsiyə olunanlardan əlavə ehtiyat tədbirləri olmadan canlı və ya ölü peyvənd verilə bilər.
Rekombinant (DNT texnologiyası) peyvəndlərinin tərkibində yumurta proteini yoxdur, lakin bu gün ölkəmizdə yoxdur.
Qrip peyvəndi digər peyvəndlərlə verilə bilərmi?
İnaktivləşdirilmiş (ölü) qrip peyvəndi digər vaksinlərlə birlikdə verilə bilər. Bununla belə, iynələr müxtəlif anatomik bölgələrdə aparılmalıdır. Pnevmoniya peyvəndi ilə birlikdə verildikdə daha çox qızdırmaya səbəb olduğu da bildirildi. Birlikdə edilə bilər, lakin qızdırma tutması olan uşaqlarda ehtiyatla istifadə edilməlidir.
Qrip peyvəndi hansı hallarda verilməməlidir?
– Peyvəndin tərkibində olan hər hansı tərkib hissəsinə allergiya.
– Peyvəndin bir dozası verildikdən sonra həyati təhlükə yaradan allergik reaksiyanın olması.
– Orta və ya şiddətli qızdırma ilə və ya olmayan kəskin xəstəlik zamanı edilməməlidir. Ancaq yüngül xəstəlik peyvənddən qorunmur.
– Qrip peyvəndi aldıqdan sonra 6 həftə ərzində Guillain-Barre sindromu inkişaf edərsə, sonrakı dozalarda ehtiyatlı olmaq lazımdır.
Nəticədə;
Qrip adətən oktyabr-may ayları arasında yayılan və ağır kurs keçirə bilən xəstəlikdir.
– 6 aydan 5 yaşa qədər olan uşaqlar və əsas xroniki xəstəlikləri (astma kimi) və immuniteti zəif olan uşaqlar ağır qripə yoluxma riski altındadırlar.
– Qrip peyvəndinin 3 növü var: qeyri-aktiv (ölü), canlı və rekombinant (DNT texnologiyası). Ölkəmizdə ancaq inaktivləşdirilmiş (ölü) peyvənd var.
– Uşaqlarda qripə qarşı təsirsizləşdirilmiş (ölü) peyvəndlərin mühafizəsi 43-91% arasında müəyyən edilmişdir.
– Peyvənd olunmağa etiraz etməyən 6 aydan yuxarı bütün insanlar üçün tövsiyə olunur.
– Sentyabrda buraxılan peyvəndin oktyabrın sonuna qədər edilməsi tövsiyə olunur.
– Qrip peyvəndi ilk dəfə 6 aydan 8 yaşa qədər olan uşaqlara vurularsa, 1 ay ara ilə 2 doza vurulmalıdır. Sonrakı illərdə tək doza olaraq davam etdirilməlidir. İlk dəfə edilsə belə, 8 yaşdan yuxarı olanlara tək doza olaraq tətbiq edilməlidir.
Yumurta allergiyası olan uşaqlara qripə qarşı peyvəndin vurulmasının heç bir zərəri olmadığı bildirilir.
– İnaktivləşdirilmiş (ölü) qrip peyvəndi digər vaksinlərlə birlikdə verilə bilər.
– Peyvəndin tərkibindəki hər hansı maddəyə qarşı allergiyası olan şəxslər və peyvənddən sonra anafilaktik şok (allergik şok) yaranan şəxslər peyvənd edilməməlidir.
Vacib qeyd:
Uşaqlarda immunoloji-allergik xəstəliklər üzrə uşaq allergiya-immunoloqları, böyüklərdə isə böyüklər allerg-immunoloqları bu sahədə təcrübəli və diplomlu həkimlərdir. Qrip peyvəndinə qarşı allergik hesab edilən xəstələr immunologiya və allergiya mütəxəssisi tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
